گزارش متن :
در این کتاب پس از مقدمه به کلیاتی از فلسفه و ماهیت آموزش و پرورش پرداخته است و دیدگاه مکاتب مختلف را در مورد آموزش و پرورش بیان کرده است .
مطالب قابل توجه در این بخش عبارتند از جامعه شناسی تعلیم و تربیت . تاریخ تعلیم و تربیت . تاریخ تعلیم و تربیت کلاسیک در جهان اسلام . کاربرد معاصر تعلیم و تربیت اسلام
موضوع اصلی :
نظام آموزشی در دوره دولت حفصیان وچکونگی شکل گیری آن :
مکتب تعلیم و تربیت ابن خلدون
• در این قسمت به ویژگی های کلی نظام آموزش دوره حفصی اشاره شده است که یکی از آثار تمدنی عصر دولت حفصیان را ظهور مکتب تعلیم و تربیت ابن خلدون است سپس به شش ویژگی عمده این دوره می پردازد .
• گزارش آسیب شناسانه ابنخلدون از وضعیت آموزش و تعلیم در آفریقا
• نسبت مستقیم آموزش و شهر در توسعه از دیدگاه ابن خلدون
• رابطه معکوس انحطاط شهر و عمران در فساد آموزش
و مطالب مهم دیگری که نیاز به مطالعه کتاب دارد .
نهاد های آموزشی
حفصیان به طور مبنایی به مکتب خانه به عنوان پایه تعلیم و تربیت اهمیت فوق العاده قائل بودندو طیف گسترده ای ا نهاد اموزش در شهرهای حفصی گزارش شده است مکتب خانه و مدرسه و مسجد به ویژه کتاب و مدرسه سلطنتی از مهمترین نهادهای آموزشی آنهاست عصر آن ها نهضت آموزشی و انتقال سنت مدرسه سازی ایرانی به غرب جهان اسلام است. نخستین مدرسه به سبک نظامیه را دولت حفصیان بنا کرد .
مکتب خانه :
اهمیت مکتب خانه در دوره ححفصی همچنان در اندیشه بزرگان دولت حفصی جای داشت و سلاطین و امرای حفصی عنایت تام به امر مکتب خانه ها داشتند. اولین امیر حفصی ابو زکریا بنیان گذار دولت حفصی به امر مکتب خانه ها اهمیت میداد .
در این کتاب به مقررات و شرایط حاکم بر مکتب خانه ها در غرب اسلامی نیز اشاره کرده است .
. عدم اختلاط دختر و پسر
مرد و حقوق معلم مکتب خانه عصر حفصی
ایام تعطیلی در دوره حفصی
سنت تنبیه بدنی و نقد آن در دوره حفصی د
در نهاد مسجد .
مساجد در این دوره در کنار مکتب خانه و مدارس نقش اساسی دارد. مساجد آموزشی در دوره حفصی در کنار مکتب خانه وم دارس نقش اساسی در تعلیم و تربیت داشتند .
از جمله این مساجد اموزشی :
مسجد جامع زیتونیه
جامع سلطنتی موحدین
جامع قصبه
جامع الهوا یا جامع توفیق
جامع ابی محمد و جامع القنیطره
جامع باب البحر
جامع قابس
جامع آموزشی قیروان
جامع مهدیه
جامع آموزشی جزیه
تاریخ مدرسه :
مدارس در غرب اسلامی به سبک شرقی در عهد موحین و یا مرینی یا حفصیان با اختلاف بنا شد .
در منابع متاخر ساخت اولین مدرسه در غرب به تبعیت از مدارس شرق اسلامی در مصر ایران و عراق به ابوزکریا نسبت داده شده است که اول بار مدرسه شماعیه در تونس را ساخت
از مدارس افریقیه ونظامه آن در عهد حفصی میتوان از مدارس
. مدرسه سلطنتی شماعیه
مدرسه دولتی هوا
مدرسه معرضیه یا المعرض
مدرسه سلطان ابو عمر
مدرسه عصفوریه
مدرسه مغربیه
مدرسه مردمی مرجائیه
مدره عنق الجمل
مدرسه ابن تافراجین
مدرسه یحین سلیمانی
مدرسه مستنصریه
مدرسه مجاوره
مدرسه قائد نبیل
مدرسه آموزشی کتبیین
انگیزه سیاسی مذهبی تاسیس مدارس حفصی
مدارس حفصی وسیله و زمینه جهت تجدید حیات فقه مالکی بود و از نهضت مدرسه سازی فقه های مالکی بیشترین سود را بردند مدارس حفصی ماموریت داشتند تا از نهضت مالیک محافظت و دفاع کنند مدارس حفصی نسل سوم مدارس نظامیه بود که جهت خدمت به اهداف تسنن در برابر تشیع و محافظت از مرزهای غربی فقه مالکی در برابر نفوذ فقه شافعی که در همسایگی او مصر در حال گسترش روز افزون بود پدید آمد .
افتخار ساخت اولین مدارس در غرب اسلامی متعلق به حفصیان است
زاویه مدرسه در دوره حفصی
زوایا و رباط ها که نوع خاصی از مراکز آموزشی استکه در قرن نهم هجری در تونس تاسیس شد .
گسترش آموزش در نهادهای غیر کلاسیک
غیر از نهادهای آموزشی که در بالا دکر شد آموزش در منزل هم وجود داشت که علت تدریس در منازل آموزش برخی متونی بود که در اماکن عمومی قابل تدریس نبود مثلا آثار ابن سینا در غرب اسلامی با تضییقاتی روبرو بود . یا دروس عالی در متون مربوظ به تصوف یا دروسی که اساتید بزرگ صاحب کرامت ارائه میدادند گاهی خصوصی در منازل ارائه میشده است .
کتابخانه در عصر حفصی
کتابخانه در جوامع و زوایا و کتابخانه های سلطنتی در کاخ خلفا و قصور سلاطین کتابخانه شخصی د رمنازل علما و انواع کتابخانه ها که در متون معاصر گزارش شده است رونق کتابخانه در عصر حفصی چشمگیر است علل رشد کتابخانه ها را چنین نوشته اند
1. برپایی نهضت مدرسه سازی باروی کار آمدن حفصیان
2. علاقمندی خلفای حفصی به دانش و جمع کتاب
3. حضور فقهاو علمای مالی در راس دولت حفصی و اداره امور سیاسی نظامی قضائی به دست آنها
4. مهاجرت اندلسی ها در حقیقت مهاجرت کتابهای انها هم به افریقا بود
5. رواج صنعت کاغذ سازی و تخصص و مهارت درصحافی و جلد سازی
6. مهارت و قدرت استنساخ کتب در افریقا
متون درسی :
از بخش های دیگر کتاب میتوان به موضوع متون درسی در دوره حفصی ها اشاره کرد که بسیاری از محققان انحطاط و رکود در نظام آموزشی جهان اسلام به ویژه مصرو شامو غرب اسلامی را به متون درسی و بحران های آن برگردانده اند .